Akademia Magii Im. Asterii Cure

Astrologia klasyczna

Astrologia klasyczna - podstawyPodstawą prognozy astrologicznej jest horoskop, czyli przedstawienie układu ciał niebieskich w określonym momencie, na przykład w chwili narodzin danego człowieka, powstania miasta lub państwa – w ogóle na początku jakiegokolwiek zdarzenia, którego dotyczy tego rodzaju prognoza.

Na ten właśnie moment sporządza się mapę nieba, tak jak jest ono widziane z ziemi, z miejsca, w którym zaszło owo zdarzenie. Zasadniczymi elementami tej mapy są znaki zodiaku, planety (w tym również Słońce i Księżyc, traktowane w astrologii podobnie jak planety i łącznie z nimi wymieniane), tzw. domy astrologiczne i aspekty.

Znaki zodiaku

Znaki zodiaku oznaczały pierwotnie grupy gwiazd, czyli konstelacje, na których tle przesuwało się Słońce w swoim rocznym ruchu. Z czasem jednak droga Słońca została podzielona na dwanaście równych odcinków po trzydzieści stopni. Był to pierwszy krok ku matematycznym uściśleniom podstaw astrologii – dawny zodiak składał się bowiem z odcinków wyznaczanych przez poszczególne grupy gwiazd, toteż znaki różniły się długością. Następnym krokiem było oderwanie tak uporządkowanych znaków zodiaku od ich pierwowzorów w postaci konstelacji. Zaobserwowano bowiem, że punkt, w którym Słońce znajduje się w momencie wiosennego zrównania dnia z nocą powoli przesuwa się na tle gwiazdozbiorów około 50 sekund kątowych na rok. U progu naszej ery znajdował się on niedaleko początku gwiazdozbioru Barana. Stopniowo jednak zaczął się przesuwać w poprzek gwiazdozbioru Ryb. Powstał wtedy dylemat: jaki zodiak brać pod uwagę do astrologicznych obliczeń – czy wyznaczony przez początek gwiazdozbioru Barana, czy przez punkt, w którym znajduje się Słońce w momencie wiosennego zrównania dnia z nocą. W Europie zwyciężyła ta druga metoda. W Indiach natomiast, gdzie rozwój astrologii został zapoczątkowany przez kontakty ze światem helleńskim w okresie wypraw Aleksandra Wielkiego, do dziś używa się zodiaku opartego na konstelacjach. Jeśli zatem europejski astrolog mówi o znaku Barana, to ma na myśli indyjski znak Ryb. Podobnemu przesunięciu ulegają inne znaki. Na tę rozbieżność między znakami zodiaku a konstelacjami zwrócili już uwagę starożytni krytycy astrologii, nie zahamowało to jednak jej rozwoju.

Pozostałością zodiaku opartego na gwiazdozbiorach jest rola, jaką odgrywają niekiedy w interpretacji astrologicznej niektóre jaśniejsze gwiazdy stałe, takie jak Aldebaran, Plejady, Arktur, Antares itd. Ich działanie podobne jest do działania planet, ale znacznie słabsze. Ptolemeusz porównywał np. Aldebarana z Marsem, a działanie Plejad z wpływem, jaki wywierają Mars i Księżyc jednocześnie. Firmicus Maternus twierdził, że Plejady wschodzące w chwili narodzin spowodują, że nowo narodzony stanie się słynnym gladiatorem i zginie na arenie wśród aplauzu tłumu.

Uściśleniem tego systemu był podział każdego znaku na trzydzieści jednostopniowych odcinków. Wschód każdego z nich miał inne znaczenie dla charakteru i losów nowo narodzonego. Na przykład według Firmicusa Maternusa człowiek, w którego horoskopie wschodzi dwudziesty stopień Skorpiona, będzie słynnym wodzem. Jego śmiałość i zuchwałość w połączeniu z buntowniczą naturą mogą spowodować, że zwróci się on przeciwko swemu władcy i zginie w wyniku tego buntu.

Oprócz tego stosowano również mniej dokładny podział znaków zodiaku na odcinki dziesięciostopniowe, czyli dekany.

Same znaki zodiaku były uporządkowane według kategorii bardziej ogólnych: aktywności i pasywności (znaki męskie i żeńskie), żywiołów (ogniste, powietrzne, wodne, ziemne), zmian pór roku (kardynalne, stałe, zmienne) itp. Tego rodzaju kategorie pozwalały na przyporządkowanie grupom znaków zodiaku pewnych cech wspólnych. Na przykład znakom ognistym odpowiadał temperament choleryczny, powietrznym – sangwiniczny, wodnym – flegmatyczny, a ziemnym – melancholiczny. Znaki kardynalne, w których Słońce rozpoczyna nową porę roku, dają urodzonym w nich zdolności przywódcze i inicjatywę, znaki stałe, w których pozycja Słońca ustala zapoczątkowaną porę roku, charakteryzuje wytrwałość, cierpliwość i pewna niechęć do zmian, natomiast znaki zmienne, w których pozycja Słońca zapowiada zbliżającą się zmianę pór roku, cechują ludzi o upodobaniach do zmian, niefrasobliwości i pewnej ustępliwości.

Szczególnie rozbudowane były zodiakalne typologie charakterologiczne, które precyzowały pojęcia psychologiczne jeszcze w czasach poprzedzających pojawienie się psychologii jako odrębnej nauki. Przykładem takiej klasyfikacji zjawisk psychicznych za pomocą znaków jest przedstawiona niżej typologia charakterów, którą podajemy w nieco skróconej i uwspółcześnionej postaci.

Baran – znak męski, ognisty i kardynalny. Podlega Marsowi. Odpowiadają mu zdolności przywódcze i przodowanie w działaniu, silna wola, przedsiębiorczość, samodzielność, energia, prostolinijność w postępowaniu, popędliwość, kłótliwość, gwałtowność, samowola i niecierpliwość.

Byk – znak żeński, ziemny i stały. Rządzi nim planeta Wenus. Usposobienie łagodne, wytrwałość, skłonność do konserwatyzmu, upór, zmysłowość, niedbalstwo.

Bliźnięta – znak męski, powietrzny i zmienny. Włada nim Merkury. Zdolności i zamiłowania intelektualne, wrażliwość, dobra wymowa, poczucie humoru, zmienność, drażliwość, sarkazm.

Rak – znak żeński, wodny i kardynalny. Panuje nad nim Księżyc. Receptywność, opiekuńczość, dobra pamięć i wyobraźnia, zmienność, ustępliwość i skłonność do wycofywania się w sytuacjach trudnych.

Lew – znak męski, ognisty i stały. Włada mm Słońce. Zdolności i zamiłowania przywódcze, duma, poczucie niezależności, ambicja, wielkoduszność, zarozumiałość, próżność.

Panna – znak żeński, ziemny i zmienny. Podlega Merkuremu. Trzeźwość, rozsądek, metodyczność i zamiłowanie do porządku, drobiazgowość, krytykanctwo, interesowność, zamiłowanie do plotek.

Waga – znak męski, powietrzny i kardynalny. Rządzi nim Wenus. Towarzyskość, takt i delikatność, zamiłowania i zdolności artystyczne, niezdecydowanie, podatność na wpływy środowiskowe, zmienność i brak wytrwałości.

Skorpion – znak żeński, wodny i stały. Włada nim Mars (we współczesnej astrologii także Pluton). Energia, silne przeżywanie uczuć, dociekliwość, przenikliwość, okrucieństwo, skrytość, podejrzliwość, zmysłowość, skłonność do samoudręczeń.

Strzelec – znak męski, ognisty i zmienny. Podlega Jowiszowi. Szerokie horyzonty umysłowe, niezależność, prostolinijność, szczerość, pogodne usposobienie, buntowniczość, roztargnienie.

Koziorożec – znak żeński, ziemny i kardynalny. Włada nim Saturn. Cierpliwość, surowość, koncentracja, wytrwałość, ideowość, zdolności dyplomatyczne, pesymizm, sztywność, mizantropia, bezwzględność.

Wodnik – znak męski, powietrzny i stały. Rządzi nim Saturn (we współczesnej astrologii również Uran). Humanitaryzm, altruizm, nic-konwencjonalność, nerwowość, chaotyczność, niesolidność.

Ryby – znak żeński, wodny i zmienny. Włada nim Jowisz (we współczesnej astrologii również Neptun). Pacyfizm, łagodność, wyrozumiałość, bierność, lenistwo, ociężałość, przewrażliwienie i sentymentalizm.

Planety

Na astrologicznej mapie nieba, jaką jest horoskop, koło zodiakalne jest względnie nieruchomym punktem odniesienia dla elementów bardziej ruchliwych. Należą do nich przede wszystkim planety. Przesuwają się one na tle znaków zodiaku, czasami poruszając się do przodu, czasami do tyłu (oczywiście, „cofanie” się planet jest złudzeniem wynikającym z geocentrycznego punktu widzenia). Nazwa planet obejmuje się w astrologii również Słońce i Księżyc, nazywane też czasem „światłami”. Oprócz nich astrologia do 1781 roku (data odkrycia Urana) uwzględniała jedynie siedem planet. Cyfra „siedem” jako prawzór boskiego porządku była podstawą wielu podziałów zgodnie z zasadą „jak na niebie, tak i na ziemi”. Nic więc dziwnego, że odkrycie Urana zachwiało okultystycznymi spekulacjami jako podstawami astrologii. Dzięki odkryciu następnych planet (Neptuna w 1846 roku i Plutona w 1930 roku) astrologia jeszcze bardziej rozluźniła związki z magią i okultyzmem.

Wszystkie planety, łącznie z nowo odkrytymi, noszą imiona bogów. Wynika to z tradycji babilońskiej, gdzie gwiazdy były traktowane jako widzialne bóstwa. Tradycję tę przejęli Grecy, a później Rzymianie. Początkowo jednak Grecy nadawali nazwy planetom na podstawie ich wyglądu, nie wiązali ich z mitami. Związek ten pojawił się dopiero wraz z rozwojem koncepcji astrologicznych pochodzących z Mezopotamii i stał się tak ścisły, że każdej planecie starano się przyporządkować właściwości jej mitycznego patrona. Nie zawsze się to udawało. Na przykład cechy charakteru gromowładnego Jowisza nie całkiem odpowiadały dobroczynnym cechom, jakie astrologowie wiązali z działaniem tej planety. Potoczne znaczenie „jowialności” wydaje się bardziej odpowiadać charakterystykom astrologicznym niż opisom greckiej mitologii. Ale jest to już skutkiem wspomnianego oddzielenia się astrologii od wyobrażeń religijnych.

Podobnie jak znaki zodiaku, także i planety podlegały astrologicznym klasyfikacjom. Dzielono je na męskie i żeńskie (żeńskie były tylko dwie – Księżyc i Wenus) oraz złowrogie i dobroczynne (złowrogie to tylko Mars i Saturn). Bardziej precyzyjny system podziału właściwości planet zaproponował Ptolemeusz, opierając się na arystotelesowskiej klasyfikacji żywiołów. Ptolemeusz zastosował podstawowe jakości żywiołów (zimny, ciepły, suchy i wilgotny) do opisu planet, przyjmując, że Ziemia jest źródłem wilgoci, a Słońce – ciepła. Saturn jako najbardziej odległy i od Słońca i od Ziemi, traktowany był jako suchy i zimny, a Księżyc – bliższy Ziemi niż Słońca – jako zimny i wilgotny. Tego rodzaju klasyfikacja umożliwiała systematyzację związków miedzy planetami a znakami zodiaku. Planeta pokrewna danemu znakowi (np. Saturn jako suchy i zimny pokrewny był znakom Koziorożca i Wodnika, przypadającym na porę roku, gdy w przyrodzie dominują te jakości) najsilniej działała wtedy, gdy znajdowała się właśnie w tym znaku. Stąd też pochodzi określenie, że planeta „włada” jakimś znakiem. Władza ta działa od momentu stworzenia świata. Chodzi tu o ten moment czasowy, na który sporządzono ex post horoskop. Zgodnie z wolą demiurga pozycja planet w tym horoskopie świata (thema mundi) odzwierciedlała obszar panowania w poszczególnych znakach. Znaki puste w momencie stworzenia, tzn. takie, w których nie było planety, zostały przypisane swoim władcom na zasadzie symetrii; oś tej symetrii przechodziła przez początek znaków Lwa i Wodnika.

Związek ten, choć uważany za najważniejszy, nie był jedynym rodzajem pokrewieństwa między planetami i znakami. Wyróżniano jeszcze wiele innych: wywyższania, trygonokracje, dekany, terminy itp. Wszystkie z tych związków określały moc i jakość działania planety w zależności od tego, w którym miejscu horoskopu się znajdowała.

Planety

Podobnie jak znaki zodiaku, służyły za podstawę klasyfikacji rzeczywistości. Oto przykład klasyfikacji typów psychicznych:

Księżyc – uczciwość, towarzyskość, opiekuńczość, bogactwo wyobraźni, receptywność, zmienność, nieśmiałość, bałaganiarstwo, obżarstwo, niedorozwój psychiczny.

Merkury – bystrość, obrotność, dobra pamięć i wymowa, spryt i sprawność działaniu, ruchliwość umysłowa, głód wiedzy, krytykanctwo, gadatliwość, przekora, przewrotność, lękliwość.

Wenus – zainteresowania i uzdolnienia artystyczne, harmonijność, wykwint, delikatność, pieszczotliwość, zmysłowość, rozwiązłość erotyczna, kokieteria, lenistwo.

Słońce – optymizm, życzliwość, uczynność, szczodrość, umiejętność kierowania ludźmi, samouwielbienie, zarozumiałość, despotyzm, rozrzutność, tchórzostwo.

Mars – dzielność, rycerskość, odwaga, bojowość, gwałtowność, popędliwość, kłótliwość, gburowatość.

Jowisz – mądrość, wyrozumiałość, prawość i praworządność, rzetelność, uczciwość, dobroczynność, marnotrawstwo, chełpliwość, obojętność, roztargnienie.

Saturn – solidność, dokładność, rozwaga, wytrwałość, metodyczność, obowiązkowość, ostrożność, gospodarność, oszczędność, pracowitość, wnikliwość, pesymizm, mizantropia, chciwość, niezadowolenie z życia i stałe poczucie niedosytu.

Uran – oryginalność, wynalazczość, niezależność, nietypowość zainteresowań, ekscentryczność, dziwactwo, fanatyzm, ostrość w postępowaniu.

Neptun – intuicyjność, wizjonerstwo, skłonność do mistyki, brak krytycyzmu, nieodpowiedzialność, skłonność do oszałamiania się.

Pluton – dążenie do przekształcania własnej osobowości, dezintegracja osobowości.

Domy astrologiczne

Domy astrologiczne, podobnie jak znaki zodiaku, są czynnikiem ukierunkowującym działanie planet. Przesuwanie się planet przez znaki zodiaku wiąże się z ich ruchem na tle ekliptyki, natomiast pozycja planet w domach związana jest z ruchem Ziemi wokół własnej osi. Ziemia dopełnia swój obrót w ciągu 24 godzin, a planety w tym samym czasie przesuwają się przez wszystkie domy. Jest to więc ten element astrologicznej mapy nieba, który zmienia się najszybciej. Planeta znajduje się w jednym z dwunastu domów około dwóch godzin, natomiast ze względu na jej ruch w paśmie ekliptyki pozostaje w jednym znaku zodiaku o wiele dłużej (Słońce przez miesiąc). Właśnie dlatego punkt, od którego rozpoczyna się rachubę domów, określono grecką nazwą horoskopos, czyli „pokazujący godzinę”. Określenie to dopiero później zaczęło obejmować całą astrologiczną mapę nieba, w której punkt ten pełnił chyba najbardziej istotną rolę. W dyskusjach na temat prawdziwości twierdzeń astrologii jej zwolennicy często powoływali się na fakt, że nawet drobna różnica w czasie urodzenia zmienia już kształt astrologicznej mapy nieba, powodując w ten sposób m.in. zróżnicowane losy bliźniąt. Punkt ten zwano również z łacińska ascendentem; wyznaczał on to miejsce na kole zodiaku, które ukazuje się właśnie nad horyzontem. Punkt ekliptyki znajdujący się w tym momencie najwyżej nad horyzontem nazwano medium coeli, czyli środek nieba. Oba te punkty wraz z ich symetrycznymi odpowiednikami – descendentem, czyli punktem zachodzącym, oraz immum coeli, czyli punktem ekliptyki znajdującym się najniżej „pod” horyzontem – stały się podstawą do najstarszego podziału na domy.

W starożytności znany był jeszcze podział na osiem domów, obecnie zaś stosowany jest powszechnie system podziału na dwanaście. Co do samego sposobu podziału istnieją pewne rozbieżności poglądów. Najstarszym z tych sposobów jest prosty podział na dwanaście różnych części po trzydzieści stopni każda. Wraz z rozwojem trygonometrii sferycznej zaczęto proponować inne systemy podziału. Do dzisiaj nie ma w tej sprawie zgodności, choć na ogół używa się podziału na dwanaście nierównych części. Nadal jednak najważniejsze są domy wyznaczane przez cztery omówione wyżej punkty horoskopowej mapy nieba.

Te cztery spośród dwunastu domów horoskopu symbolizują najbardziej podstawowe sfery doświadczeń w życiu człowieka. Ascendent symbolizuje doświadczenia związane z ciałem jako fundamentem, na którym rozwija się osobowość; immum coeli (czwarty w kolejności dwunastu domów) – doświadczenia związane z okresem niesamodzielności i przebywania pod opieką rodziców; descendent (dom siódmy) – doświadczenia związane z równorzędnymi relacjami międzyludzkimi, a więc przede wszystkim z małżeństwem i wszelkimi związkami partnerskimi i kooperacyjnymi; medium coeli (dom dziesiąty) – doświadczenia związane z miejscem w społeczeństwie i pozycją zawodową. Te cztery „naroża” horoskopu są zarazem miejscami, gdzie planety, a zwłaszcza planety wschodzące lub znajdujące się w zenicie, działają najsilniej.

A oto podstawowy zestaw znaczeń związanych kolejno ze wszystkimi domami astrologicznymi:

Dom I – Konstytucja fizyczna, temperament, budowa i wygląd ciała.

Dom II – Sposób zarobkowania i jego efekty.

Dom III – Rodzeństwo, środowisko szkolne i nawyki stamtąd wyniesione.

Dom IV – Rodzice i to, co się po nich dziedziczy (nie tylko w sensie materialnym), mieszkanie i wszelkie inne nieruchomości.

Dom V – Produktywność biologiczna (dzieci) i psychiczna (twórczość, dążenia, inicjatywa, przedsiębiorczość).

Dom VI – Choroby i doświadczenia związane z pielęgnacją i posługą.

Dom VII – Małżeństwo i wszelkie rodzaje równorzędnej współpracy z innymi ludźmi.

Dom VIII – Śmierć oraz doświadczenia i przeświadczenia z nią związane.

Dom IX – Podróże umysłowe (rozszerzanie horyzontów światopoglądowych) i fizyczne.

Dom X – Stanowisko w społeczeństwie, kariera zawodowa, reputacja.

Dom XI – Przyjaciele i mistrzowie.

Dom XII – Ograniczenia, utrudnienia i wyrzeczenia z konieczności bądź wyboru.

Aspekty planetarne

Ostatnia grupa kategorii astrologicznych, którą tu przedstawimy, dotyczy jedynie wzajemnych relacji, w jakich pozostawać mogą opisane już elementy astrologicznej diagnozy. Odnosi się to szczególnie do planet, choć początkowo brano tu pod uwagę przede wszystkim znaki zodiaku. W kole znaków zodiaku niektóre z nich połączone są stosunkiem pokrewieństwa, inne zaś antagonizmu. Na przykład planety i znaki znajdujące się po przeciwległych częściach koła uważane były za antagonistyczne względem siebie, albowiem – jak pisał Manilius – gdy jeden wschodzi, drugi zachodzi. Znaki należące natomiast do tego samego żywiołu (np. znaki powietrzne – Bliźnięta, Waga, Wodnik) uważane były za pokrewne. W związku z tym znakom połączonym stosunkiem pokrewieństwa przypisywano również podobne cechy psychiczne, natomiast znakom antagonistycznym cechy przeciwstawne.

Z czasem tę relację między znakami przeniesiono również na planety, a za jej podstawę przyjęto określone odległości kątowe, jakie występują pomiędzy nimi na horoskopowej mapie nieba. Przeciwległe znaki zodiaku dzieli od siebie kąt 180 stopni. Stąd też każda planeta, która „spogląda” (łac. aspicere, aspectus – spoglądać, wygląd) na inną pod tym właśnie kątem, pozostaje względem niej w antagonistycznym i dysharmonijnym stosunku, natomiast planeta, którą dzieli od innej kąt 120 stopni (czyli taki, jaki dzieli znaki należące do tego samego żywiołu), pozostaje z nią w związku harmonijnym.

Oprócz tych dwóch aspektów (właśnie od łacińskiego słowa aspectus) ustalono również inne zależności kątowe. Ich lista wydawała się przez długie wieki zamknięta, lecz już u schyłku swojej naukowej kariery astronom i astrolog Johannes Kepler (1571 –1630) wprowadził następne. Jednakże nawet i wtedy nie było ich tak wiele jak w astrologii hinduskiej, w której liczbę znaczących relacji kątowych można w zasadzie dowolnie mnożyć.

A oto lista podstawowych aspektów używanych w astrologii europejskiej, obliczanych ze ścisłością do kilku stopni.

Koniunkcja – 0° – działanie harmonijne lub nie, zależnie od tego, jakie planety ulegają połączeniu.

Sekstyl – 60° – działanie harmonijne.

Kwadrat – 90° – działanie dysharmonijne.

Trygon – 120° – działanie harmonijne.

Opozycja – 180° – działanie dysharmonijne.